Durée 4 min · texte
ChatGPT une intelligence artificielle.
1ère partie
Rédacteur : Serge RESTOG ·
Date de publication : 21 août 2023
Mise en page et images : Kréyospot
Dernière modification : mai 2025
Sé jou-tala, nou ka tann an mo ki toupatou, sé, ChatGPT. I toupatou, i oliron tout boul latè a.
Dapré sa nou konprann, ChatGPT sé an robo ki ka palé épi moun, ki ka palé épi woumenm ki la a. I ka fè anchay bagay kontel ka matjé teks ala plas-ou, ka fè klasman, ka fè wouchach adan tousa ki lékriti, pòtré, vidéyo, ka réponn moun ala plas-ou. Sé sa moun ka kriyé an lentèlijans artifisiel.
Lentèlijans artifisiel sé an lentèlijans ki pa kon ta moun.
Sé an lentèllijans ki pa natirel é i fet épi machin. Sé yonn adan sé teknik-la ki ka chèché fè machin ki pé kopié anlè menm manniè moun yé.
Men, adan tousa, es nou pé annou gadé wè, es nou pé obzèvé, es nou pé étidié ki manniè lentèlijans artifisiel-tala ka maché ?
ChatGPT wè jou pabò lanné 2015.
ChatGPT wè jou pabò lanné 2015. Men, sé li 30 novanm 2022 tout moun té ni lotorizasion sèvi'y.
Jòdijou, lanné 2023, model-la ki ka sòti a, sé ChatGPT-5. Men, dépi ChatGPT-3, i té ja fè bon progré adan zafè palé épi moun. La, i té ja ka matjé teks, lapoézi, chanté, oben riset pou fè manjé. I ka palé, i ka réponn tjèsion moun ka pozé'y. Sa sé an manniè pou di, i kapab réponn chou-pou-chou ek fè lakonvèsasion épi anlot moun.
Adan ki péyi ?
ChatGPT ka sòti pa koté tout an travay ki té ja fet, lanmérik, anlè lentèlijans artifisel. Épi lekspérians-tala, épi lentèlijans artifisiel la, ChatGPT pé permet an moun ki anlè Enternet, palé épi an lòdinatè.
Nou bien wè, yonn adan sé problenm-lan ki ni a, sé wotè lajan sé lantoupriz-la ka mété anlè sa. Sé osi, jis la, fos wouchach-yo ka rivé alé.
Ki kantité lakonnésans sé lantoupriz privé a ni adan sa ? É ki wotè lakonnésans, ki wotè lajan yo ni pou fè sa ? Ou sé di, sé lantoupriz-la lontan douvan sa Léta ka popozé pou mété kontrol-li anlè tousa.
Ki moun ki ka mété lajan pou sa ?
Moun ki mété zafè-tala vréman doubout, sé dé nonm méritjen, Elon MUSK épi Sam ALTMAN ki monté an sosiété é sosiété-a espsializé koy adan vwéyé douvan Lentèlijans Artifisiel.
Té ni an tikanno ki té ka alé la, é yo té ja rivé sanblé an milia dola. Elon MUSK té ja mété 100 milion dola épi an pati épi AMAZON WEB.
Sé lanné 2019, sa alé pli vit é Microsoft mété an milia dola adan sa. Sa ki fet, sa annou vini an loutoupriz. Dépi o koumansman sa té an asosiyasion. Sé moun-la ki ka travay pou fè sa a, té ka fè'y pou ayen, san djenyen pies lajan. É asosiyasion-tala wè jou an 2015 épi dé prézidan : Sam ALTMAN épi Elon MUSK, Gran patron lantoupriz TESLA, TWITTER épi NEURALINK.
Ki manniè ChatGPT ka fè pou miyoré koy ?
ChatGPT ka tiré koy dafè adan anlo sektè, é i ka miyoré koy. I toujou ka aprann san rété, an manniè san manman. Sa vlé di, i pé vini pi méyè ankò an mizi an mizi tan ka pasé ek vini pi an pi fò pou rivé gwayé moun, fè kon moun ka fè, kon moun ka palé.
Lentèlijans moun sé kisa ?
Nou la ka annou yen ki palé di mo lentèlijans. Avan nou alé pli lwen, i ka sanm lè nou ka sèvi mo lentèlijans, sa ka paret konsi sé moun-tala lé fè an machin ki té ké lé ni an lentèlijans ekzaktiman kon lentèlijans ki ta an moun.
«Lentèlijans sé pa sa ou sav, men, sé sa ou ka fè lè ou pa sav». Sé Jean PIAGET, 1896-1980) ki ka ba nou répons-tala. I sé jan Lasuis. I té Sikolog, Lojisien, Biolojis, Épistémolog. Sa ki té ka fè'y di ankò : «Fok konprann lentèlijans kon an manniè espésial ki ka fè tousa ki vivan ka mété koy kant é kant épi lalironday-li».
Nou té ké enmen mété lasos-nou adan sa osi épi di, lentèlijans sé manniè an moun ka konprann, ka konnet, ka sézi an sitiyasion épi lapansé. Oben, nou pé di osi, sé manniè, sa ki ka viv, sa ki vivan ka rivé konprann an sitiyasion épi ka rivé mété koy o filaplon épi sitiyasion-an.
Lentèlijans, sé manniè an moun ka rivé touvé an solision pou an sitiyasion i pa té konnet avan. Sé manniè i ka rivé touvé, épi lespri'y, solision pou trablati i ka trapé an mizi, an mizi i ka vansé adan sa i ka antouprann lan.
Piti a piti, i ka rivé ba sa ki alantou'y an sans. I ka rivé épi lespri'y, épi sa i ka réfléchi, épi sa i ka kabéché. I ka touvé solision, menm si an mizi an mizi sitiyasion-an ka chanjé. Épi lespri'y, moun-la sa fè diférans, pou'y sa pòté an jijman, pou'y sa rikonnet sa ki an manniè égal jiskont, sa ki an manniè égal-égo.
Sé konsa an moun, épi lentèlijans-li pé tiré koy dafè chak fwa i ka touvé koy douvan an sitiyasion i pa té janmen wè, i pa té janmen konnet avan, i pa té janmen aprann avan.
Épi larézon'y, épi bon jijman'y, moun-la ka wè sitiyasion-an ka chanjé. Pas i sa fè sa, i konnet ki manniè séparé chak bagay la ki alantou problenm-lan. I kapab jijé, i kapab mété sèvel-li an travay pou i sa chwézi an solision konmifo.
É, pou érisi sa i lé fè a, i oblijé, bat koy, pété tet-li, pou'y touvé dot solision, é, an bon solision, méyè solision an.
Es lentèlijans artifisiel la ki ka maché épi an machin la, sé menm manniè, kon ta an moun, i ka maché ?
Es sé menm model lentèlijans-lan ?
Sa lentèlijans artifisiel la pa sa fè.
Lentèlijans artifisiel la pa ka maché menm manniè ki ta an moun.
Lentèlijans artifisiel pa ka konprann. I pa ni pies manniè pou sav an concept sé kisa. Concept, sé lidé nou ni épi lespri-nou pou riprézanté an bagay, oben, ni an lidé an lespri'w ki ka tounen an réyel.
Lentlijans artifisiel la pa ni lakonnésans anlè lakilti, i pa lienné épi lakilti. I pa ni manniè pou miziré sa i konnet, sa i pé konsivwè épi lapansé. Jòdijou, an moun pé pa miziré lentèlijans an machin, (QI).
QI, sé an mizi, sé rézilta an teks ki fet anlè diféran sitiyasion kontel, konprann pawol-palé, fè rézonnman, sèvi mémwè, fè tousa adan an tan moun pé miziré. Savré, moun pé testé machin-la. Moun pé fè machin-la tout tes yo lé. Savré, machin-la ké ba anchay bon répons, men, sa pa vlé di ayen, pis anvérité, i pa ka konprann ayen.
Es lentèlijans artifisiel danjéré pou limanité ?

Annou tounen-viré sijé-a, annou dékatiyé'y pou nou chaché sav, si lentèlijans artifisiel la danjéré, anvérité.
Primié kèsion-an nou té ké mandé a, sé, es, pa an bò, sé selman an bagay ki fet pou moun sa jwé épi'y, oben pou moun pran plézi épi'y, pou nou annou pran pié-nou épi'y ? Oben, es, pa anlot bò, épi tousa moun ja di anlè sa, bon, kon mové, es fok nou pou annou vini pè'y ?
Fok sav, i ni moun ki ka di, pou yo, yo asiré, sa sé an bagay ki danjéré pou nou, danjéré pou moun, danjéré pou limanité.
Nou sav, i ni moun ki ka travay adan sa, ki entjet é yo ka di : sa vré, moun pé fè bon bagay épi'y, kon osi, moun pé fè mové bagay épi'y, sitou lè moun ni mové lidé dèyè tet-yo.
Sonjé pijé bouton-an ki anba karé-a ka vini pou ni an lekti flouz.
Annou gagé-wè, pou nou sav, ChatGPT sé kisa, pou di bon.
Pense à nous laisser ton avis dans les commentaires.
Tu peux aussi nous aider à en faire davantage .
ChatGPT une intelligence artificielle - 1ère partie